Cũng giống như ngành y, luật, báo chí hay giáo dục đều có những bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp, ngành tâm lý học cũng xây dựng chuẩn mực riêng. Lý do là bởi công việc của chuyên gia tâm lý liên quan trực tiếp đến đời sống tinh thần và sự an toàn của con người. Nếu thiếu đi các nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý, trị liệu dễ trở thành lạm dụng, làm tổn hại đến niềm tin và kết quả hỗ trợ. Thậm chí còn gây nguy hiểm tới sự an toàn tính mạng của khách hàng.
Vì sao đạo đức & bảo mật là cốt lõi của trị liệu tâm lý?
Trị liệu tâm lý chỉ có hiệu quả khi thân chủ cảm thấy an toàn và được tôn trọng. Nếu không có sự bảo mật, khách hàng sẽ khó lòng chia sẻ hết những gì mình đang trải qua, khiến tiến trình trị liệu mất tác dụng.
Theo Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA, 2017), bảo mật và đạo đức là tiêu chuẩn bắt buộc trong mọi thực hành tâm lý. Một nghiên cứu năm 2024 cho thấy: đa số người trẻ ngần ngại đi trị liệu chỉ vì lo lắng thông tin riêng tư sẽ bị tiết lộ (Nguyen et al., 2024, PubMed Central). Điều này chứng minh rằng, niềm tin chính là nền tảng đầu tiên của mọi hành trình tâm lý.
Các nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý là gì?
Các nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý trước hết nhằm bảo vệ ai?
👉Hoặc bạn có thể gắn ảnh infographic trực tiếp lên website/blog của mình bằng mã nhúng tại đây ↵
<img src="https://tamlymienhaidang.com/wp-content/uploads/2025/09/Nguon-tamlymienhaidang.com_-427x800.png" alt="Infographic: 5 nguyên tắc đạo đức và bảo mật trong trị liệu tâm lý – Miền Hải Đăng" class="wp-image-3165" style="width:370px;height:auto"/>Các nguyên tắc đạo đức này nhằm bảo vệ quyền lợi và sự an toàn của khách hàng – chính là thân chủ – những người đang ở trạng thái dễ bị tổn thương về tinh thần. Đồng thời, nó cũng bảo vệ uy tín và sự chuyên nghiệp của toàn ngành tâm lý cũng như mỗi chuyên gia tâm lý, giúp duy trì niềm tin của cộng đồng đối với toàn ngành. Nếu thiếu chuẩn mực đạo đức, thân chủ dễ bị lợi dụng, thông tin cá nhân có thể bị lạm dụng, và kết quả trị liệu sẽ không còn giá trị (APA, 2017; CPA, 2017).
Việc tuân thủ các nguyên tắc đạo đức còn tạo ra một khung pháp lý và nghề nghiệp rõ ràng, đảm bảo rằng mọi hoạt động tham vấn, trị liệu đều đặt lợi ích của thân chủ lên hàng đầu và phòng ngừa những nguy cơ gây hại. Nói cách khác, đạo đức nghề chính là lá chắn bảo vệ cho cả hai phía: thân chủ và nhà tâm lý.
Trên nền tảng này, tất cả các hiệp hội tâm lý quốc tế, cụ thể như APA (Mỹ), CPA (Canada) đã ban hành những bộ quy tắc chi tiết để hướng dẫn thực hành.
5 nguyên tắc đạo đức trong trị liệu tâm lý cơ bản là gì?
Thông thường bản nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý của mỗi nước có 1 số khác biệt và bao gồm nhiều hạng mục điều khoản rất chi tiết. Mỗi nhà tham vấn trị liệu tâm lý khi hành nghề chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản cần được đào tạo về đạo đức nghề và nắm rõ cách thực hành dựa trên đạo đức. Tuy nhiên để tóm gọn dễ hiểu cho bạn đọc, thông thường chung nhất, đạo đức trong trị liệu tâm lý cơ bản có 5 nguyên tắc như sau:
- Mang lại lợi ích, tránh gây hại: Mọi quyết định của nhà trị liệu tâm lý phải hướng đến lợi ích của thân chủ, không lợi dụng để trục lợi hay gây thêm tổn thương.
- Trung thành và có trách nhiệm: Giữ đúng cam kết, chịu trách nhiệm với những gì đã thỏa thuận.
- Chính trực và minh bạch: Không thổi phồng năng lực, không che giấu sai sót, minh bạch về chi phí làm việc.
- Công bằng: Đối xử bình đẳng với mọi thân chủ, không phân biệt giới tính, tuổi tác, địa vị, tôn giáo.
- Tôn trọng nhân phẩm & quyền con người: Lắng nghe, thấu cảm, không định kiến và không phán xét.
👉 Ví dụ: Nếu một thân chủ chia sẻ về xu hướng tính dục của mình, nhà trị liệu tâm lý không được phép bình phẩm hay đánh giá, mà phải giữ thái độ tôn trọng tuyệt đối (Johnson, 2022, Verywell Mind).
Khi nào bảo mật thông tin trong trị liệu tâm lý có ngoại lệ?
Trong hầu hết các trường hợp, mọi thông tin trong buổi trị liệu đều được giữ kín. Tuy nhiên, có một số tình huống ngoại lệ, vì sự an toàn của chính thân chủ hoặc cộng đồng, nhà trị liệu tâm lý có quyền và nghĩa vụ chia sẻ thông tin với người giám hộ của thân chủ hoặc cơ quan chức năng về :
- Khi thân chủ có ý định tự tử hoặc làm hại bản thân ngay lập tức.
- Khi thân chủ có ý định làm hại người khác.
- Khi có yêu cầu từ pháp luật, ví dụ tòa án.
Khái niệm này còn gọi là “nghĩa vụ cảnh báo” (duty to warn), đã được công nhận trong nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới kể từ vụ án Tarasoff v. Regents of the University of California (1976) (Wikipedia, 2023).
👉 Điểm quan trọng: Những ngoại lệ này luôn được thông báo rõ cho thân chủ ngay từ buổi đầu tiên, để họ yên tâm rằng quyền riêng tư của mình vẫn được bảo vệ tối đa. Và khi thông tin buộc phải tiết lộ, nhà trị liệu cũng sẽ luôn thông báo cho thân chủ biết trước về điều đó.
Một số tình huống đạo đức thực tế thường gặp
Có nhiều điều thú vị trong bộ nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý mà mọi người thường không biết đó là:
- Nhà tham vấn trị liệu tâm lý không thể làm việc với người mà mình quen biết: Nghĩa là bao gồm cả người thân ruột thịt, bạn bè và những người có quen biết. Điều này nhằm tránh xung đột lợi ích, xâm phạm các ranh giới hay sự thiếu khách quan trong khi làm việc.
- Trẻ vị thành niên: Khi làm việc với trẻ dưới 18 tuổi, luôn phải có sự đồng ý của người giám hộ hợp pháp ( cha mẹ, ông bà, anh chị ruột ) biết về việc đi trị liệu tâm lý đó. Nhà trị liệu tâm lý cần vừa đảm bảo quyền riêng tư của trẻ, vừa có cách thông tin phù hợp với người giám hộ.
- Mức độ bảo mật thông tin: Nhà tham vấn trị liệu buộc phải hoàn toàn bảo mật mọi thông tin của thân chủ, ngay cả việc chỉ nói với bên thứ 3 về một số phần nhỏ trong quá trình làm việc với thân chủ dưới dạng thay tên, ẩn danh mà không có sự cho phép của thân chủ cũng là hành vi gây hại.
- Nguy cơ cao: Nếu thân chủ có nguy cơ tự hại hoặc gây hại, chuyên gia có trách nhiệm tìm sự hỗ trợ kịp thời (liên hệ người thân, bác sĩ, cơ quan chức năng) (Smith & Lee, 2021, BMC Medical Ethics).
Các trung tâm trị liệu tại Việt Nam áp dụng các nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý & bảo mật ra sao?
Hiện nay tại Việt Nam có nhiều trung tâm/ văn phòng tâm lý tư nhân đang hoạt động. Tuy nhiên nhìn chung thì hoạt động dịch vụ tâm lý còn trong giai đoạn phát triển, chưa có sự kiểm soát chặt chẽ.
Để bảo vệ sự an toàn của bản thân khi đi tham vấn trị liệu tâm lý tại một trung tâm, bạn cần hỏi rõ về các nguyên tắc đạo đức nghề và bảo mật mà họ đang hoạt động dựa theo là gì? Nếu trung tâm không có những thông tin này hay không công khai, đó chưa phải là một đơn vị uy tín cho bạn lựa chọn.
Bạn có thể tham khảo một số nguyên tắc đạo đức nghề tâm lý cơ bản mà Văn phòng tâm lý Miền Hải Đăng đang sử dụng để hiểu – cũng như biết mình nên xác nhận các khía cạnh nào của nguyên tắc đạo đức và bảo mật khi làm việc tại các trung tâm tâm lý:
- Năng lực và trách nhiệm: Mỗi chuyên gia làm việc ở trung tâm đã trải qua đào tạo chính quy, được giám sát chuyên môn định kỳ. Điều này đảm bảo bạn luôn được đồng hành bởi những người có đủ kiến thức và trách nhiệm.
- Bảo mật và sự an toàn: Mọi thông tin bạn chia sẻ đều được giữ kín, ngoại trừ những tình huống khẩn cấp liên quan đến sự an toàn của bạn hoặc cộng đồng. Quyền này được giải thích rõ ràng ngay từ buổi đầu tiên.
- Minh bạch và trung thực: Rõ ràng về chi phí, quy trình, chính sách đổi/huỷ, không hứa hẹn quá mức và không che giấu những khó khăn có thể gặp.
- Tôn trọng và công bằng: Dù khách hàng là ai: nam, nữ, LGBT+, trẻ hay lớn tuổi – đều được lắng nghe và đối xử bình đẳng, không phán xét.
- Giữ gìn mối quan hệ trong sáng: Ranh giới giữa nhà tâm lý và thân chủ luôn được tôn trọng, không lợi dụng niềm tin của thân chủ cho bất kỳ lợi ích cá nhân nào.
👉 Nói cách khác, đạo đức nghề không phải là những “quy định khô khan”, mà chính là lời hứa đồng hành: thân chủ được lắng nghe, được tôn trọng và được bảo vệ trong một không gian an toàn tuyệt đối.
Kết luận
Đạo đức nghề và bảo mật thông tin không chỉ là “quy tắc trên giấy”, mà chính là nền tảng tạo dựng niềm tin giữa chuyên gia và thân chủ. Nhờ có chúng, trị liệu tâm lý mới thật sự trở thành một quá trình an toàn, nhân văn và bền vững.
Nếu bạn đang tìm kiếm một nơi đồng hành lâu dài, hãy luôn bắt đầu bằng câu hỏi: “Trung tâm có nguyên tắc đạo đức nghề và bảo mật rõ ràng không?”. Đây chính là thước đo quan trọng để lựa chọn đúng địa chỉ trị liệu.
Tài liệu tham khảo
- American Psychological Association. (2017). Ethical principles of psychologists and code of conduct. https://www.apa.org/ethics/code
- Canadian Psychological Association. (2017). Canadian code of ethics for psychologists (4th ed.). https://cpa.ca/docs/File/Ethics/CPA-Code-of-Ethics-2017.pdf
- Johnson, R. (2022). APA ethical code guidelines. Verywell Mind. https://www.verywellmind.com/apa-ethical-code-guidelines-4687465
- Nguyen, T. et al. (2024). Concerns about confidentiality in adolescent mental health care. PubMed Central. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10971353/
- Smith, A., & Lee, J. (2021). Ethical challenges in confidentiality. BMC Medical Ethics. https://bmcmedethics.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12910-021-00718-z
- Wikipedia contributors. (2023). Duty to warn. In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Duty_to_warn
