Có thể bạn đang tìm một người có chuyên môn tâm lý để lắng nghe, để hỗ trợ bạn vượt qua các khó khăn tâm lý khiến bạn khổ sở. Nhưng bạn lên mạng để tìm kiếm “chuyên gia tâm lý”, “tư vấn tâm lý”, “trị liệu tâm lý”, … và nhận về hàng trăm kết quả mà không biết phải tin vào đâu.
Trong thời đại mà ai cũng có thể tự xưng là “chuyên gia tâm lý”, việc tìm đúng người có chuyên môn, được đào tạo bài bản và cam kết đạo đức nghề nghiệp trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Bài viết này của Miền Hải Đăng sẽ giúp bạn nắm rõ 9 tiêu chí then chốt để tự nhận diện một chuyên gia tâm lý uy tín đồng hành cùng bạn.
Vì sao cần thận trọng khi chọn chuyên gia tâm lý?
Hiện nay, việc tìm đến chuyên gia tâm lý để hỗ trợ cảm xúc – hành vi – nhận thức đã trở nên phổ biến hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng: “chuyên gia tâm lý” chưa phải là một chức danh nghề nghiệp được quản lý tại Việt Nam. Điều này có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tự xưng là chuyên gia tâm lý, kể cả khi họ không có bằng cấp chính quy hay trải qua đào tạo bài bản về tâm lý học.
Các chuyên gia tâm lý được đào tạo chính quy bài bản tại Việt Nam hay quốc tế phải đi kèm các danh xưng nghề nghiệp rõ ràng, ví dụ:
- Nhà tâm lý học lâm sàng/ trị liệu
- Nhà tham vấn tâm lý.
- Nhà tâm lý học đường.
*Lưu ý phân biệt chuyên ngành tâm lý với Bác sĩ tâm thần (thuộc hệ y khoa, có thể kê đơn thuốc, không làm trị liệu tâm lý)
Thực tế, đã có nhiều trường hợp người đi tìm giúp đỡ lại vô tình tiếp cận nhầm người “tự xưng chuyên gia”, dẫn đến:
- Tốn kém thời gian và chi phí mà không cải thiện được vấn đề
- Bị đưa lời khuyên phiến diện, dễ khiến tổn thương tâm lý nặng hơn
- Mất niềm tin vào ngành tâm lý chuyên nghiệp.
- Bị cản trở cơ hội tiếp cận tâm lý chuyên nghiệp để cải thiện sức khỏe tâm lý cá nhân.
Phân biệt chuyên gia tâm lý được đào tạo chính quy và Người tự xưng là “chuyên gia tâm lý”
| Tiêu chí | Chuyên gia tâm lý được đào tạo chính quy | Người tự xưng là “chuyên gia tâm lý” |
| Bằng cấp | Ít nhất có bằng Đại học Cử nhân chuyên ngành Tâm lý học trở lên trong nước hoặc quốc tế. | Không có bằng cấp chính quy. |
| Quy chuẩn đạo đức | Hiểu và tuân thủ quy tắc nghề tâm lý học | Không được đào tạo nên không biết và không tuân thủ quy tắc nghề tâm lý học. |
| Cách thức can thiệp tâm lý | Dựa trên các liệu pháp tâm lý học được khoa học công nhận, chứng minh. Không đưa ra lời khuyên, không phán xét.Không kê thuốc. | Chủ yếu theo cảm tính hoặc kinh nghiệm cá nhân.Thường đưa ra lời khuyên và đôi khi áp đặt niềm tin, phán xét thân chủ. |
| Kinh nghiệm | Đã có nhiều thời gian thực hành tâm lý với các thân chủ tại các cơ sở tâm lý uy tín, trường học, bệnh viện. Được giám sát chuyên môn trong suốt quá trình làm việc bởi ít nhất từ thạc sĩ tâm lý học trở lên. | Không có bằng cấp chính quy nên không thể thực hành với thân chủ tại các cơ sở tâm lý uy tín, trường học bệnh viện.Không được giám sát chuyên môn. |
Dựa vào so sánh này, cũng như chỉ dẫn của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ, và kinh nghiệm chuyên môn nhiều năm trong ngành tâm lý học, Miền Hải Đăng sẽ chỉ ra cho bạn các tiêu chí nào để tự lựa chọn một chuyên gia tâm lý uy tín cho mình.
9 tiêu chí của một chuyên gia tâm lý uy tín.
- Được đào tạo chính quy đúng chuyên ngành Tâm lý học tại các trường Đại học trên cả nước hoặc quốc tế.
- Ít nhất cần tốt nghiệp CỬ NHÂN TÂM LÝ HỌC trở lên.
- Ưu tiên: Thạc sĩ/ Tiến sĩ tâm lý học các chuyên ngành cụ thể (lâm sàng, tham vấn, học đường)
→ Các khóa học ngắn hạn, chứng chỉ online phi chính quy là không đủ đáp ứng tiêu chí này.
- Kinh nghiệm thực hành tham vấn trị liệu thực tế.
- Đã có nhiều giờ thực hành tham vấn trị liệu thực tế trong môi trường chuyên nghiệp ( văn phòng tham vấn, trung tâm trị liệu, trường học, bệnh viện…)
→ Số giờ thực hành càng nhiều nghĩa là chuyên gia tâm lý càng có nhiều năm kinh nghiệm thực tế.
- Có giám sát chuyên môn hoặc cộng đồng nghề nghiệp uy tín hỗ trợ.
- Dù Chuyên gia tâm lý hoạt động độc lập hay tại văn phòng, trung tâm nên có người giám sát chuyên môn cấp cao hoặc đồng đẳng để đảm bảo tính chuyên môn.
- Là thành viên của các hội nghề nghiệp (Hội Tâm lý học Việt Nam, Hội Tham vấn – Trị liệu tâm lý…)
- Năng lực chuyên môn tốt ở các lĩnh vực cụ thể.
- Luôn giải thích rõ ràng và minh bạch về các liệu pháp can thiệp tâm lý đã được khoa học chứng minh hiệu quả mình sẽ sử dụng và kinh nghiệm đối với các liệu pháp đó. Một số liệu pháp phổ biến như: Nhận thức hành vi CBT, thân chủ trọng tâm, tập trung vào giải pháp, Hành vi biện chứng DBT, Chấp nhận và cam kết ACT, Chánh niệm .v.v.
- Chỉ ra được các lĩnh vực cụ thể mà mình được đào tạo và thực hành chuyên sâu, như lĩnh vực tâm lý trẻ em vị thành niên, tình yêu hôn nhân, các vấn đề tâm bệnh .v.v.
→ Cảnh giác với các phương pháp làm việc chưa được khoa học chứng minh tính hiệu quả như: Tư vấn tâm lý, thôi miên .v.v.
- Tuân thủ ĐẠO ĐỨC NGHỀ tâm lý học
- Nắm được toàn bộ quy tắc hành nghề tham vấn trị liệu tâm lý và Cam kết tuân thủ. Đặc biệt là các quy tắc về giữ bí mật thông tin thân chủ. Tôn trọng quyền tự quyết của thân chủ; không phán xét, không áp đặt.
- Có quy trình rõ ràng về giới hạn mối quan hệ, quyền lợi thân chủ, xử lý khi khủng hoảng.
- Không “tự xưng”, không quảng cáo về bản thân quá mức.
- Không tự gọi mình là “chuyên gia trị liệu tâm lý cấp cao” nếu chưa có bằng cấp rõ ràng.
- Không dùng mạng xã hội để đưa lời khuyên dễ dãi, gây ngộ nhận trong cộng đồng mà không dựa vào các chứng cứ khoa học.
- Thái độ nghề nghiệp chuyên nghiệp và thấu cảm.
- Giao tiếp tôn trọng, đồng hành cùng thân chủ
- Có năng lực lắng nghe – phản hồi trung lập
- Đặc biệt không bao giờ Đưa ra lời khuyên, phán xét thân chủ.
- Đặt quyền lợi và sự an toàn tinh thần của thân chủ lên hàng đầu.
- Không gian làm việc chuyên nghiệp.
- Dù là chuyên gia tâm lý làm việc cá nhân hay tại văn phòng, trung tâm tham vấn trị liệu tâm lý cũng cần có không gian làm việc đủ tiêu chuẩn về sự riêng tư, thoải mái và an toàn để quá trình làm việc diễn ra hiệu quả.
- Đối với hình thức làm việc online, chuyên gia tâm lý cũng cần đảm bảo phòng làm việc riêng tư và đảm bảo an toàn.
→ Làm việc tại quán cà phê, nhà riêng không được thiết kế chuyên biệt công năng, các không gian công cộng .v.v là không đảm bảo không gian làm việc chuyên nghiệp.
- Chi phí và hợp đồng minh bạch.
- Dù là chuyên gia tâm lý làm việc cá nhân hay tại văn phòng, trung tâm tham vấn trị liệu tâm lý thì việc thu phí là thể hiện một quá trình làm việc chuyên nghiệp và tôn trọng, cam kết của cả 2 bên.
- Luôn có hợp đồng cam kết các điều khoản làm việc về cam kết, cách thức làm việc, mục tiêu, kế hoạch tham vấn trị liệu và kết quả đánh giá tâm lý ( nếu có ), xử lý các tình huống bất khả kháng, tuân thủ các quy tắc đạo đức nào .v.v
→ Tham vấn trị liệu tâm lý là quá trình làm việc nghiêm túc, có ảnh hưởng lớn tới nhận thức, cảm xúc và cuộc sống của một hay nhiều người. Vì thế làm việc miễn phí và không có hợp đồng thỏa thuận ký 2 bên thường là các hoạt động tâm lý tự phát, hoặc mang tính cộng đồng, không đảm bảo cho quá trình làm việc chuyên nghiệp diễn ra hiệu quả.
Cách nào để biết một chuyên gia tâm lý có uy tín không?
Lời khuyên từ Miền Hải Đăng là: Nếu bạn đang muốn sử dụng dịch vụ của một chuyên gia tâm lý nào đó, nhớ rằng bạn hoàn toàn có thể và nên yêu cầu họ cung cấp thông tin này trước khi làm việc:
- Bằng cấp chính quy được đào tạo.
- Đơn vị họ đang công tác hay hoạt động tự do.
- Số thời gian kinh nghiệm thực hành chuyên môn.
- Liệu pháp tâm lý họ sử dụng và được đào tạo chuyên sâu.
- Lĩnh vực họ làm việc ( như trẻ em, tâm bệnh, cảm xúc, thanh thiếu niên hay tình yêu hôn nhân .v.v)
- Chi phí và quy trình làm việc cụ thể cũng như việc ký kết hợp đồng. ( Nếu bạn muốn tham khảo về quy trình làm việc chuyên nghiệp tại Miền Hải Đăng, đọc thêm TẠI ĐÂY )
- Về không gian làm việc có đảm bảo an toàn, bảo mật và thoải mái.
Và ngay cả khi Chuyên gia tâm lý cung cấp đầy đủ các thông tin trên, bạn nên hiểu rằng việc tham vấn trị liệu vẫn có thể diễn ra không suôn sẻ. Vì quá trình làm việc còn phụ thuộc nhiều vào tố chất, tính cách và cách hành xử của mỗi Chuyên gia tâm lý.
Tuy nhiên, bạn vẫn luôn có quyền dừng quá trình làm việc nếu thấy không phù hợp và không đem lại hiệu quả. Một Chuyên gia tâm lý uy tín sẽ không chèo kéo, ép bạn phải sử dụng dịch vụ can thiệp tâm lý của họ khi quá trình làm việc kém hiệu quả.
Kết luận
Việc lựa chọn đúng chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả tham vấn trị liệu mà còn đảm bảo sự an toàn và tôn trọng cho bạn trong suốt quá trình làm việc. 9 tiêu chí đã nêu không chỉ giúp bạn phân biệt giữa chuyên gia được đào tạo chính quy và người tự xưng mà còn hỗ trợ bạn đưa ra quyết định sáng suốt khi tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý. Hãy luôn nhớ rằng, một chuyên gia tâm lý uy tín sẽ đồng hành cùng bạn với sự thấu cảm, chuyên môn vững vàng và đạo đức nghề nghiệp cao.
Bạn có thể đặt lịch với các chuyên gia tâm lý là các nhà tham vấn và trị liệu tâm lý nhiều kinh nghiệm của Văn phòng tâm lý Miền Hải Đăng TẠI ĐÂY.
Hoặc bạn còn bất kỳ thắc mắc, băn khoăn nào cần giải đáp, đừng ngần ngại nhắn tin cho Miền Hải Đăng qua zalo hoặc messenger nhé!
Câu hỏi thường gặp về tiêu chí chọn chuyên gia tâm lý uy tín
Chuyên gia tâm lý được đào tạo chính quy thường có bằng cấp chuyên ngành tâm lý học từ các trường đại học uy tín, có kinh nghiệm thực hành và tuân thủ đạo đức nghề nghiệp. Người tự xưng thường không có bằng cấp chính quy và thiếu kinh nghiệm thực tế.
Vì việc làm việc với người không có chuyên môn có thể dẫn đến những lời khuyên sai lệch, làm trầm trọng thêm vấn đề và gây mất niềm tin vào trị liệu tâm lý.
Có. Bạn hoàn toàn có quyền yêu cầu thông tin về bằng cấp, kinh nghiệm, liệu pháp sử dụng và quy trình làm việc để đảm bảo sự phù hợp và an toàn.
Không. Chỉ bác sĩ chuyên khoa tâm thần mới có quyền kê đơn thuốc. Chuyên gia tâm lý tập trung vào trị liệu thông qua các phương pháp tâm lý học.
Bạn có thể đánh giá sự phù hợp thông qua buổi gặp gỡ đầu tiên, cảm nhận về sự thấu hiểu, tôn trọng và an toàn khi chia sẻ. Nếu cảm thấy không thoải mái, bạn có quyền tìm kiếm chuyên gia khác phù hợp hơn.
- Được đào tạo chính quy đúng chuyên ngành Tâm lý học tại các trường Đại học trên cả nước hoặc quốc tế.
-
Kinh nghiệm thực hành tham vấn trị liệu thực tế.
-
Có giám sát chuyên môn hoặc cộng đồng nghề nghiệp uy tín hỗ trợ.
-
Năng lực chuyên môn tốt ở các lĩnh vực cụ thể.
-
Tuân thủ ĐẠO ĐỨC NGHỀ tâm lý học
-
Không “tự xưng”, không quảng cáo về bản thân quá mức.
-
Thái độ nghề nghiệp chuyên nghiệp và thấu cảm.
-
Không gian làm việc chuyên nghiệp.
-
Chi phí và hợp đồng minh bạch.
