Tại Việt Nam hiện nay, khái niệm “tư vấn tâm lý” được nhắc đến nhiều, nhưng cũng là một trong những khái niệm dễ bị hiểu sai nhất. Nhiều người tin rằng tư vấn là hình thức hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp, trong khi thực tế lại khác biệt hoàn toàn so với tham vấn hay trị liệu tâm lý. Bài viết này của Miền Hải Đăng giúp bạn làm rõ các nhầm lẫn phổ biến và phân biệt đúng – sai về tư vấn tâm lý.
Tư vấn tâm lý là gì?
Trong Giáo trình Tâm lý học tham vấn, GS.TS Tâm lý học Trần Thị Minh Đức (2009) đã chỉ rõ: Tư vấn là hành động hỗ trợ cá nhân hoặc tổ chức khi gặp khó khăn, bằng cách ĐƯA RA LỜI KHUYÊN, hướng dẫn, chia sẻ thông tin. Người làm tư vấn sử dụng cả kiến thức và kinh nghiệm cá nhân để giúp người được hỗ trợ hiểu rõ vấn đề của mình. Tư vấn có mặt tại nhiều lĩnh vực khác nhau: như tâm lý, y tế, tài chính, luật, học tập.vv.
Tại Việt Nam, các thuật ngữ như “tư vấn”, “tham vấn”, “trị liệu” thường được dùng lẫn lộn trên mạng, truyền hình, và cả trong đời sống hàng ngày. Ngành tâm lý tại Việt Nam còn non trẻ, trong khi danh xưng và quy chuẩn đào tạo chưa được luật hóa rõ ràng nên quả thật các thuật ngữ chưa được hiểu và sử dụng đúng đắn, dẫn tới nhiều nhầm lẫn với khách hàng khi sử dụng dịch vụ tâm lý chuyên nghiệp.
Những điều có thể bạn đang lầm tưởng về tư vấn tâm lý
- Tư vấn tâm lý là hoạt động tâm lý chuyên nghiệp: Không. Đây là một hoạt động mang tính tự phát, và ai cũng có thể tự xưng là “nhà tư vấn tâm lý” mà không cần chứng chỉ hay bằng cấp.
Trên thế giới cũng như tại Việt Nam, người làm Tư vấn tâm lý dựa trên việc ĐƯA RA LỜI KHUYÊN trên kinh nghiệm và kiến thức cá nhân không được coi là người hành nghề tâm lý chuyên nghiệp. Vì việc đưa ra lời khuyên là vi phạm nền tảng đạo đức nghề của các nhà tham vấn. Nguyên tắc đạo đức tôn trọng quyền tự chủ (autonomy) nói rõ: nhà tham vấn có trách nhiệm khuyến khích thân chủ đưa ra quyết định dựa trên giá trị và hoàn cảnh riêng của họ, thay vì áp đặt quan điểm cá nhân của nhà tham vấn.
- Tư vấn tâm lý online miễn phí trên mạng có thể thay thế gặp nhà tâm lý học: Không. Các hình thức tư vấn tâm lý tự phát, chia sẻ, giải đáp online từ người không có chuyên môn (trên TikTok, diễn đàn, podcast, v.v.) không thể thay thế quá trình tham vấn trị liệu tâm lý chuyên nghiệp. Thậm chí một số lời khuyên “phản tâm lý” còn khiến người nghe thêm hoang mang, lệch hướng hoặc mất động lực.
- Nhà tư vấn tâm lý được đào tạo bài: Không. Trên thực tế tại Việt Nam, chưa có trường Đại học nào đào tạo ngành “tư vấn tâm lý” mà chỉ có đào tạo ngành tâm lý học và có các danh xưng chuyên môn như: nhà tâm lý học, nhà tâm lý học lâm sàng, nhà tham vấn tâm lý, nhà trị liệu tâm lý, nhà tâm lý học đường.
- Tư vấn tâm lý chính là Counselling: Không! Counselling Psychology tại Việt Nam được sử dụng bằng thuật ngữ Tham vấn tâm lý. Do thời gian đầu tâm lý mới phát triển tại nước ta, công chúng và truyền thông dịch từ Counselling này là Tư vấn mà chưa biết đến cụm từ Tham vấn tâm lý. Về sau khi các nhà chuyên môn trong nước hiệu chỉnh thì Counselling luôn có nghĩa là “tham vấn tâm lý”.
- Tư vấn tâm lý có thể chẩn đoán trị liệu tâm lý như: chữa được trầm cảm, lo âu, các vấn đề về mối quan hệ .v.v: Trên thế giới chưa có nghiên cứu hay thực nghiệm nào chứng minh Tư vấn tâm lý ( người cho lời khuyên) có hiệu quả với các vấn đề nói trên.
- Tư vấn tâm lý là một bước nhẹ nhàng trước khi trị liệu tâm lý: Không. Tư vấn tâm lý không phải là “phiên bản đơn giản” của trị liệu. Đây là hai phương pháp hoàn toàn khác nhau. Nhiều người lầm tưởng tư vấn là bước khởi đầu trước khi cần trị liệu, nhưng nếu gặp rối loạn tâm lý, việc lựa chọn tư vấn sẽ không hiệu quả và có thể làm chậm trễ quá trình phục hồi.
- Chỉ cần có trải nghiệm sống thì có thể làm tư vấn tâm lý: Không. Trải nghiệm sống chỉ là một phần trong quá trình hỗ trợ người khác. Một người đã trải qua tổn thương không có nghĩa là họ đủ điều kiện để giải quyết tổn thương của người khác. Tư vấn tâm lý do thiếu nền tảng chuyên môn và không có các quy tắc đạo đức nghề , dễ dẫn đến đưa lời khuyên cảm tính, thậm chí gây tổn hại.
Vậy tư vấn tâm lý khác gì tham vấn và trị liệu tâm lý?
Tư vấn tâm lý thường bị nhầm lẫn với tham vấn và trị liệu tâm lý, trên thực tế tư vấn tâm lý khác tham vấn trị liệu tâm lý rất nhiều về:
- Tính chuyên nghiệp
- Nền tảng chuyên môn
- Cách thức hoạt động
- Mục tiêu
- Mức độ tác động
- Hiệu quả
👉Để biết thêm chi tiết Tư vấn tâm lý khác tham vấn trị liệu tâm lý thế nào, xem thêm TẠI ĐÂY.
Tư vấn tâm lý có hiệu quả không?
- Chưa có nghiên cứu nào về việc tư vấn tâm lý tự phát đưa ra lời khuyên cho thấy nó có hiệu quả ở khía cạnh nào.
- Tuy nhiên nếu bạn thật sự chỉ đang cần một lời khuyên nhanh chóng, hoặc cần giúp tìm ra một giải pháp cho tình huống khó khăn cụ thể nào đó trong cuộc sống, công việc, học tập hay mối quan hệ thì tư vấn tâm lý có thể hiệu quả với bạn. Người tư vấn tâm lý sẽ dựa trên kinh nghiệm và kiến thức cá nhân của họ để đưa ra lời khuyên cho bạn. Nhưng lưu ý: hình thức này không thể thay thế tham vấn hay trị liệu chuyên sâu nếu vấn đề kéo dài hoặc mang tính rối loạn.
👉 Nếu bạn đang tìm kiếm một hình thức hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp, an toàn – tôn trọng – thấu cảm – hiệu quả, hãy đọc thêm bài viết này: Tham vấn tâm lý là gì? Nhà tham vấn tâm lý giúp gì cho bạn?
Kết luận
Tư vấn tâm lý – hiểu đúng, là điều rất quan trọng khi bạn tìm kiếm sự hỗ trợ cho sức khỏe tinh thần chuyên nghiệp. Qua bài viết này, bạn đã thấy rõ: Tư vấn tâm lý không phải là một hình thức can thiệp chuyên nghiệp hay có thể thay thế cho tham vấn, trị liệu, chưa được chứng minh về hiệu quả.
Bạn có thể đặt lịch với các nhà tham vấn và trị liệu tâm lý nhiều kinh nghiệm của Văn phòng tâm lý Miền Hải Đăng TẠI ĐÂY.
Hoặc bạn còn bất kỳ thắc mắc, băn khoăn nào cần giải đáp, đừng ngần ngại nhắn tin cho Miền Hải Đăng qua zalo hoặc messenger nhé!
