Nhà tâm lý học là ai? Họ giúp bạn như thế nào?

Với nhịp sống bận rộn, cuộc sống áp lực, ai cũng có lúc dễ gặp các vấn đề về sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, có thể bạn vẫn mơ hồ hay nhầm lẫn khi nghe nhắc đến “nhà tâm lý học”. Họ là ai, và họ giúp gì được cho bạn? Khi nào thì bạn nên đến gặp họ? Mong rằng bài viết này của Miền Hải Đăng sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò và giá trị thực sự của nhà tâm lý không chỉ trong ngành tâm lý học, mà quan trọng hơn cả là trong việc hỗ trợ người gặp khó khăn tinh thần vượt qua vấn đề của mình.

Nhà tâm lý học là ai ?

Định nghĩa về Nhà tâm lý học Psychologists của APA – hiệp hội tâm lý học Hoa Kỳ: Một cá nhân được đào tạo chuyên nghiệp trong một hoặc nhiều nhánh hoặc phân ngành của tâm lý học. Việc đào tạo được thực hiện tại các trường đại học hoặc trường đào tạo tâm lý chuyên nghiệp, dẫn đến việc nhận bằng tiến sĩ về triết học (PhD), tâm lý học (PsyD) hoặc giáo dục học (EdD).

Các nhà tâm lý học làm việc trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm: phòng thí nghiệm, trường học (ví dụ: trung học phổ thông, cao đẳng, đại học), cơ quan xã hội, bệnh viện, phòng khám, quân đội, ngành công nghiệp và kinh doanh, nhà tù, chính phủ, và hành nghề tư nhân.

Các hoạt động nghề nghiệp của nhà tâm lý học cũng rất đa dạng, có thể bao gồm: tham vấn trị liệu, tham gia vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần khác, kiểm tra và đánh giá giáo dục, nghiên cứu, giảng dạy, và tư vấn tổ chức hoặc kinh doanh.

Thực tế, với ngành tâm lý còn mới mẻ tại Việt Nam, khái niệm về nhà tâm lý học được mô tả là người học chính quy ngành tâm lý, không dùng từ này cho người chỉ học các khóa ngắn hạn. (Giáo trình Tâm lý học – Đại học Sư phạm TP.HCM / Trường KHXH&NV TP.HCM). 

Nói chung, nhà tâm lý học (psychologist) là tên gọi chung bao trùm cho những người được đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực tâm lý và hành nghề trong nhiều phân ngành khác nhau, bao gồm cả:

• Nhà tham vấn tâm lý (counseling psychologist)
• Nhà trị liệu tâm lý/ tâm lý lâm sàng (clinical psychologist)
• Nhà tâm lý học học đường (school psychologist)
• Nhà tâm lý tổ chức – doanh nghiệp (organizational psychologist)
• Nhà nghiên cứu tâm lý học (research psychologist)
• …

Tại Việt Nam có 2 hiệp hội lớn chính thức quản lý các nhà tâm lý đó là : Hội tâm lý học việt Nam VAP và Hội tâm lý trị liệu Việt Nam.

Các nhà tâm lý học làm gì để giúp bạn?

Các nhà tâm lý học sử dụng các kiến thức chuyên môn của mình về tâm lý học đã được đào tạo như các liệu pháp, kỹ thuật tâm lý học – mà KHÔNG DÙNG TRẢI NGHIỆM, QUAN ĐIỂM CÁ NHÂN áp đặt vào bạn. Họ sẽ:

• Đánh giá sức khoẻ tinh thần bằng các công cụ tâm lý chuyên dùng như thang đo, bảng hỏi, quan sát lâm sàng, hỏi chuyện .v.v.
• Sử dụng liệu pháp tâm lý học đã được khoa học chứng minh tính hiệu quả như Nhận thức hành vi CBT, Chấp nhận và cam kết ACT, Hành vi biện chứng DBT, Thân chủ trọng tâm .v.v.
• Giáo dục tâm lý, cung cấp kỹ năng để bạn xây dựng kỹ năng giao tiếp, điều hoà cảm xúc, tự nhận thức.v.v.

Bên cạnh đó, họ còn bằng thái độ chuyên nghiệp, kiên nhẫn và thấu cảm để tạo ra một không gian an toàn, bảo mật, tôn trọng và KHÔNG PHÁN XÉT, KHÔNG ĐƯA RA LỜI KHUYÊN. Tất cả nhằm mục đích hỗ trợ bạn: 

• Giải tỏa được những mâu thuẫn cảm xúc, suy nghĩ hoặc hành vi.
• Tăng khả năng tự soi chiếu, tìm ra câu trả lời trước những tình huống hụt hẫng trong cuộc sống.
• Khám phá các giá trị cá nhân và tăng khả năng ứng phó với các khó khăn.
• Giảm thiểu các triệu chứng rối loạn tâm lý để sống có ý nghĩa hơn.

Dù vậy, nhiều người cũng nhầm lẫn và băn khoăn, nhà tâm lý có kê đơn thuốc không? Câu trả lời là KHÔNG! Chỉ có bác sĩ tâm thần mới kê đơn thuốc. Vậy nhà tâm lý học khác gì với bác sĩ tâm thần?

Nhà tâm lý học khác gì bác sĩ tâm thần?

Tiêu chí	Nhà tâm lý học	Bác sĩ tâm thần
Chuyên môn	Học chuyên ngành tâm lý.	Y khoa (chuyên khoa Tâm thần)
Phương pháp sử dụng để can thiệp	Sử dụng phương pháp hỏi chuyện, quan sát, các kỹ thuật tâm lý học để hiểu nguyên nhân và hỗ trợ thay đổi nhận thức hành vi.	Dùng thuốc để điều trị triệu chứng.
Công việc chính	Tham vấn, trị liệu tâm lý cho khách hàng – được gọi là thân chủ.	Chẩn đoán, kê thuốc, điều trị y khoa dựa trên các triệu chứng lâm sàng cho các khách hàng – được gọi là bệnh nhân.
Mối quan hệ với khách hàng	Là mối quan hệ tôn trọng, trợ giúp có vai trò bình đẳng giữa nhà tâm lý và thân chủ.	Là mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân.
Đối tượng khách hàng	Là những người cần giải tỏa cảm xúc, khó khăn trong các mối quan hệ .v.v cho đến cả những người có rối loạn tâm lý nghiêm trọng.	Là người mà tâm lý có chứng rối loạn từ nghiêm trọng đến rất nghiêm trọng.
Thời gian can thiệp	Mất từ 1 tháng đến nhiều năm tuỳ thuộc vào vấn đề tâm lý thân chủ gặp phải.	Thông thường bác sĩ tâm thần khám nhanh và cho thuốc dựa trên triệu chứng quan sát, thang đo cũng như bệnh nhân kể lại. (Tương tự như các dịch vụ thăm khám y tế sức khỏe thể chất khác)

👉Bạn đã hiểu được sự khác biệt cơ bản giữa nhà tâm lý và bác sĩ tâm thần. Nếu bạn muốn biết nhà tâm lý khác gì người tư vấn tâm lý ? Xem thêm TẠI ĐÂY.

Vậy nếu bạn đang đi tìm nhà tâm lý học để giúp mình vượt qua khó khăn tâm lý nhưng lại băn khoăn không biết đã cần thiết chưa, chúng ta sẽ cùng phân tích khi nào là thời điểm bạn nên tìm đến họ?

Khi nào bạn nên tìm đến nhà tâm lý học?

Thông thường, khi nhắc tới nhà tâm lý học mọi người sẽ nghĩ ngay đến các nhà tham vấn trị liệu tâm lý. Khi đó bạn nên đến gặp các họ nếu:

• Bạn có các biểu hiện như:
  • Lo âu, buồn bã, trống rỗng kéo dài
  • Rối loạn giấc ngủ, ăn uống, sinh hoạt
  • Mất định hướng, khó giao tiếp, xung đột trong mối quan hệ
  • Vừa trải qua sang chấn, biến động lớn trong cuộc sống
• Hoặc đơn giản là:
  • Bạn muốn hiểu rõ bản thân hơn
  • Bạn muốn học cách quản lý cảm xúc và sống chủ động
  • Bạn muốn được lắng nghe một cách chuyên nghiệp và an toàn

👉 Để biết rõ hơn 10 dấu hiệu bạn nên gặp chuyên gia tâm lý và hiệu quả của can thiệp tâm lý, xem thêm TẠI ĐÂY

Bạn nên nhớ rằng, sức khỏe tinh thần cũng như thể chất, phòng bệnh bao giờ cũng hơn chữa bệnh. Khi bạn mới có những dấu hiệu bất ổn về tinh thần, gặp nhà tâm lý học càng sớm, hiệu quả can thiệp càng cao và nhanh chóng.

Ngoài ra, tùy bối cảnh, bạn cũng có thể cần nhà tâm lý học chuyên sâu theo lĩnh vực, ví dụ:

• Nhà tâm lý học học đường: nếu bạn là học sinh/sinh viên, đang trải qua áp lực học tập, mâu thuẫn với cha mẹ, khó thích nghi môi trường mới, v.v.
• Nhà tâm lý học tổ chức – doanh nghiệp: Nếu bạn là người quản lý, điều hành tổ chức, doanh nghiệp, việc gặp các nhà tâm lý học tổ chức doanh nghiệp khi bạn cần sự hỗ trợ của tâm lý học giúp giảm căng thẳng cho môi trường làm việc của các thành viên, nâng cao hiệu suất làm việc hay các chiến lược liên quan đến hành vi khách hàng, người tiêu dùng .v.v
• Bên cạnh đó còn có nhà tâm lý học nghiên cứu, thường làm việc tại các viện nghiên cứu, trường đại học, ít tiếp xúc trực tiếp với thân chủ, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các phương pháp đánh giá, liệu pháp và lý thuyết tâm lý học ứng dụng. Nếu bạn hay tổ chức có những vấn đề cần đến các nghiên cứu tâm lý học, bạn hoàn toàn có thể gặp họ.

Kết luận

Nhà tâm lý học không phải là “người cho lời khuyên”, cũng không kê đơn thuốc như bác sĩ tâm thần. Họ là những chuyên gia được đào tạo bài bản để đồng hành cùng bạn trong hành trình cải thiện các vấn đề khó khăn tinh thần. Dù bạn đang trải qua lo âu, căng thẳng, sang chấn, hay chỉ đơn giản là cần không gian an toàn để soi chiếu nội tâm, việc tìm đến nhà tâm lý sớm luôn là bước đi đúng đắn.

Bạn có thể đặt lịch với các nhà tham vấn và trị liệu tâm lý nhiều kinh nghiệm của Văn phòng tâm lý Miền Hải Đăng TẠI ĐÂY.
Hoặc bạn còn bất kỳ thắc mắc, băn khoăn nào cần giải đáp, đừng ngần ngại nhắn tin cho Miền Hải Đăng qua zalo hoặc messenger nhé!

CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ NHÀ TÂM LÝ HỌC